Ergonomi, çalışma çevresi ve içerdiği tüm sistemleri, insanın psiko fizyolojik ve sosyo-kültürel tüm yetenek ve sınırlarıyla uzlaştırarak, üretimsel verimliliğe ulaşmayı amaçlayan, uygulamalı ve multidisipliner bir bilimdir. İnsan faktörleri ve ergonomi (HF&E), psikoloji, mühendislik, biyomekanik, mekanobiyoloji, endüstriyel tasarım, grafik tasarım, istatistik, yöneylem araştırması ve antropometrinin katkılarını içeren çok disiplinli bir alandır. Bu ders, özünde, öğrencilerin insan vücuduna ve bilişsel yeteneklerine uyan ekipman ve cihazların tasarım süreçlerini anlamalarını amaçlamaktadır. Antropometri, biomekanik, kullanıcı deneyimi analizi, kontrol-gösterge arayüzler, iş güvenliği, standartlar, aydınlatma, görme, işitme, iş çevresi ve çalışma çevresi ergonomisi, görsel iletişim tasarımında ergonomik kurallar, kaldırma gibi birçok konu başlığı ders süresince ele alınmaktadır
Dikey Sekmeler
Dersin Öğrenme Çıktıları
| Dersin Öğrenme Çıktıları | Program Öğrenme Çıktıları | Öğretim Yöntemleri | Ölçme Yöntemleri |
| 1) Öğrenci ergonomi ile ilgili bilgileri kazanır ve temel kavramları anlar. | 1,4,5,8,9,10 | 1,2,3 | A, C |
| 2) Öğrenci, bir tasarımcı olarak konunun Endüstri Ürünleri Tasarımındaki yeri ve önemini idrak eder. | 4,8,10 | 1,2,3 | A, C |
| 3) Öğrenci, Tasarımda disiplinlerarası çalışma ve uygulamaların gereklilik ve yöntemlerini kavrar. | 4,8,10 | 1,2,3 | A, C |
| 4) Öğrenci, Arayüz Kavramı, İnsan-Makine Sistemlerinin Bileşenleri, İnsan-Makine Yeteneklerinin Karşılaştırılması, İnsan Yetersizlikleri, İnsan Yetenekleri, Makine Yetersizlikleri, MakineYetenekleri konularını anlayarak tasarımda gerekli kararları verebilme yeteneğine ulaşır. | 1,4,5,8,10 | 1,2,3 | A, C |
| 5) Tasarımın bazı alanlarla (antropometri, biyomekanik, güvenlik, iletişim tasarımı, ( Fizyolojik Tasarım ) ilişkilerini analiz eder. | 1,5,8 | 1,2,3 | A, C |
| 6) Öğrenciler Antropometrik Tasarım, Biyomekanik Tasarım, Hareket Yöntemli Tasarımın Özü ve Amacını anlayarak tasarımda gereken bilgileri kullanırlar. | 1,5,8 | 1,2,3 | A, C |
| 7) Öğrenci, bir tasarım ürününü analiz ederken ergonomi biliminin gerektirdiği alanları göz önüne alır ve önemini kavrar. | 1,4,5 | 1,2,3 | A, C |
Dersin Akışı
| DERS AKIŞI | ||
| Hafta | Konular | Ön Hazırlık |
| 1 |
Giriş, Ergonominin Tanımı, Ergonomi ve Diğer Bilimler, Ergonominin Yöntemleri, Ergonominin Uygulama Alanları, Sistem Yaklaşımı Ve Tasarım Sürecindeki Yeri, Sistemin Tanımlanması, Sistem Sınırları / Ergonomik Sistem Kavramı, Ergonomik Sistemlerin Nitelikleri, Sistem İşlevleri ve Bileşenleri, Sistem Öğeleri, Sistem- Çevre İlişkileri, Sistem Nesneleri, Ergonomik Sistem Tipleri, Kasgüçlü Sistemler, Mekanik Sistemler, Otomatik Sistemler
İnsan-Makine Sistemleri Arayüz Kavramı Bağlantı Olarak Arayüz, Angel Olarak Arayüz / İnsan-Makine Sistemlerinin Bileşenleri, İnsan-Makine Yeteneklerinin Karşılaştırılması, İnsan Yetersizlikleri, İnsan Yetenekleri / Makine yetersizlikleri / Makine Yetenekleri |
|
| 2 |
İnsan-Makine Karşılaştırmalarının Sınırları ve kullanımı. /İnsan Veriminin Temelleri. Motor Etkinlikler. Verim Kavramı
Verimin Değerlendirilmesi. Verim ögeleri. Verimi Etkileyen Nedenler ve Etkileri /5.1. Bireysel Farklar. Uyum yeteneği. Fizyopsikolojik Alan Sosyolojik Alan. Nesnel Alan. Ortalama Kavramı Ve Ortalama Verim /1. Ortalama Veri /2. Yeterli Olma 3. Verim Düzeyi / 4. Öncül Verimin Belirlenmesi
5. Kas Kuvvetinde Ortalama /6. Beden yapısı ve tipler /7. Meslek alıştırması 8. Cinsiyet /9. Yaş /10. Ağırlık /11. Kas mekaniği /12. Beden ögeleri/13. Kas yorulması 9. Telkin /10. Kas eğitimi /11.Kas Çalışması / 12.Kas Çalışması Gerektiren İşler Fiziksel Etkinliklerin Ölçülmesi / Fizyolojik Ölçütler /İşlemsel Ölçütler / İş Tasarımı Olgusu /1. Kavramlar ve Tanımlar /2. İş Tasarlama 2.1.Ereğin belirlenmesi Önerilerin geliştirilmesi /2.4. Diğer önerilerin değerlendirilmesi 2.5. Model yapımı ve sınama /2.5. Yürütme ve denetleme /3. Çözümleme yöntemi 3.1. İşlev dağılımı ve doğrulaması/3.2. Görev tanımlaması ve çözümleme 3.3.İnsan/makine ilişkilerinin belirlenmesi. |
|
| 3 |
Hareket Yöntemli Tasarımın Özü Ve Amacı / Hareket Yöntemli Tasarımın Fizyolojik Görüş Açıları / İş Tasarımında Hareket Çözümlemeleri Ve Süre Sistemleri
1. Çözümleme Yöntemi /2. Hareket Süreci ve Zaman Çözümlemesinin Hareket Kronometrik Tasarım /1. Zamanın İş Yaşamındaki Yeri /2. Zamanın İş Sürecindeki Önemi /3. Zaman Araştırmalarının Amacı /3.1. İş Sürecinde Zaman Araştırması Bilgilenme Ve Bilgi Süreçleme /1. İnsanda Sistem Denetimi /1.1. Bilgi Depolama 1.2. Yeniden Bilgilenme /2. Bilgi Ve Beceri Kazanma /2.1. Öğrenmeye Katkıda Bulunan Koşullar /2.2. Bilgi Dönüşümü /2.3. Eğitim ve Alıştırma /2.4. İş Yardımcıları 2.5. Öğrenmenin Sınırları |
|
| 4 |
İletişim Tasarımı /1. İletişim Kavramı /2. İletişim Tanımları /2.1. Gözlem Düzeyi
2.2. Amaç Güdümü /2.3. Kural Yargısı /3. Bilgilenme Ve İletişim Olgusu 4. İletişim Ve İnsan-Makine Sistemleri /5. Uyarılar Ve Algılama Sınırları |
|
| 5 | ARA SINAV- 1 | |
| 6. |
Göstergeler : 1. İnsan-Makine İletişiminde Gösterge Gereksinimi /1.1. Algılama Yetersizliği /1.2. Eşik Yetersizliği ve Kotlama /2. Gösterge Türleri /3. Göstergelerin Kullanım Alanları /3.1. Niceliksel Bilgi /3.2. Niteliksel Bilgi /3.3. Kontrol Bilgisi /3.4. Durum ve Uyarı Bilgisi /3.5. İzleme Bilgisi /3.6. Zaman Evreli Bilgi /3.7. Resimli ya da Grafik İletişim /3.8. Tanı ve Belirleme - Kimlik Bilgisi /3.9. Simgesel ve Harfsayısal Bilgi /3.10. Konuşma ve Duysal Bilgiler /4. Gösterge Tasarımı İçin Gerekli Görsel Göstergeler /1. Niceliksel Görsel Göstergeler/2. Niteliksel Görsel Göstergeler Kontrol göstergeleri/4. Görsel Göstergeler ve Uyarı İşaretleri /5. Grafik Göstergeler
6. Görsel Göstergeler in Kullanım Ve Tasarımında Yararlanılan Genel İlkeler 6.1. Niceliksel Okuma /6.2. Niteliksel Okuma /6.3. Kontrol Okuması /6.4. Niceliksel Değerlerin Ayarlanması /6.5. İzleme /6.6. Uyarma /6.7. Anlık Koşulları Belirleme 6.8. Konum ve Durum Bilgileri /6.9. Kotla |
|
| 7 |
Duysal Göstergeler /1. Duysal Göstergelerin Kullanım Alanları/2. Uyarı Sinyallerinin İşlevi/3. Duysal Göstergelerin Kullanım Ve Tasarımında Yararlanılan Genel İlkeler
3.1. Genel İlkeler/3.2. Veriliş İlkeleri/3.3. Özel Niceliksel Bildirişim İlkeleri /3.4. Özel Uyarı İlkeleri/3.5. Duysal Gösterge Donatım İlkeleri Dokunsal Göstergeler/1. Genel Kullanım Alanları/2. Görsel Ve Duysal Olanakların Karşılaştırılması/3. Görme ve Duymanın Özellikleri/4. Dikkat Gereksinimi ve Görsel-duysal Uyarılar |
|
| 8 | ARA SINAV- 2 | |
| 9 |
Kontrollar /1. Kontrol Gereksinimi/2. Kontrol Gereksinimi /3. Kontrolların Seçimi
4. Kontrolların Kotlaması /4.1. Kotlama Yöntemleri /5. Geribesleme Gereksinimi 6. Kontrollarda Direnç /6.1. Direnç Değerlendirme Yeteneği/7. Kontrollarda Ölü Nokta Ve Ölü Alan/ 7.1. Ölü Nokta/ 7.2. Ölü Alan /8.Kontrol – Gösterge Oranı 9. Tepki Gecikmesi /9.1. Gelişme Süresi |
|
| 10 |
Kontrol – Gösterge Uygunluğu/1. Gösterge Kontrol Uygunluğundan Yararlanılan Alanlar /2 Tekno-ekonomik Veriler
Kontrol Tasarımında Genel İlkeler/1. Öncelik/2. Gruplandırma/3. Yalınlık 4. Kullanma Hızı /5. Sıra/6. Simetri/7. Hareket/8. Uygunluk/9. Standartlaştırma |
|
| 11 | Ergonomi Ve Güvenlik /1. Genel Güvenlik Sorunları/1.1. İnsan-Makine Sistemlerinde Güvenlik/1.2. Tanımlar/1.3. Kazadan Korunmanın Anlamı/1.4. Genel Kaza Nedenleri /1.5. Kaza Önlemleri /2. Teknik Çevre Ve İş Güvenliği /2.1. Güvenliğin Tasarımı /2.2. Temel Önlemler/2.3. Kaza Önleyici Tasarım İlkeleri /2.4. Otomasyon ve İşte Korunma | |
| 12 |
Sistem Tasarım ve Geliştirmelerinde Kullanılan Kontrol Listeleri/
Genel İlkeler /1. Araştırma İlkeleri /2. Algılama İlkeleri /3. Bilgi Süreçleme İlkeleri 4. İletişim İlkeleri /5. Görsel Bildiri İlkeleri /6. Duysal,Dokunsal, Sözel İletişim İlkeleri |
|
| 13 |
7. İnsan Sistem Kontroluyla İlgili İlkeler /8. İnsan Motor Etkinlikleriyle
İlgili İlkeler /9. Antropometrik İlkeler /10. Fiziksel Çevrenin Tasarımıyla İlgili İlkeler. |
|
| 14 |
Kontrol - Gösterge Uyumluluğu/1. Gösterge Kontrol Uyumundan Yararlanan Alanlar /2 Tekno-ekonomik Veriler
Kontrol Tasarımında Genel İlkeler/1. Öncelik/2. Gruplama/3. Basitlik 4. Hız /5 kullanın. Sıra/6. Simetri/7. Hareket/8. Uygunluk/9. Standartlaştırma |
|
Kaynaklar
| KAYNAKLAR | |
| Ders Notu |
TOKA, Cemil; Ergonomi Ders Notları |
| Diğer Kaynaklar |
Dul,J., Weerdmeester, B.; 2007 Ergonomi, ne, neden, nasıl
Dreyfuss, H., Human Dimensions 1966 Kroemer, 1999, Ergonomics |
Materyal Paylaşımı
| MATERYAL PAYLAŞIMI | |
| Dökümanlar | |
| Ödevler | Ödev (1), |
| Sınavlar | Ara sınav (2), dönem sonu finali (1) |
Değerlendirme Sistemi
| DEĞERLENDİRME SİSTEMİ | ||
| YARIYIL İÇİ ÇALIŞMALARI | SIRA | KATKI YÜZDESİ |
| Ara Sınav | 2 | 25 |
| Sunum | 1 | 25 |
| Toplam | 50 | |
| Finalin Başarıya Oranı | 50 | |
| Yıl içinin Başarıya Oranı | 50 | |
| Toplam | 100 | |
Dersin Program Çıktılarına Katkısı
| DERSİN PROGRAM ÇIKTILARINA KATKISI | |||||||
| No | Program Öğrenme Çıktıları | Katkı Düzeyi | |||||
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | |||
| 1 | Tasarım alanındaki kavram ve teorileri farklı disiplinlerdeki yöntemleri kullanarak değerlendirmek, karşılaşılan tasarım problemleri saptayabilmek ve çözümleyebilmek. | X | |||||
| 2 | Tasarım alanında gerekli olan güncel teknolojik bilgi birikimini oluşturmak ve kullanabilecek düzeye ulaşmak. | X | |||||
| 3 | Tasarım ve sanat alanlarında gerekli tarihsel bilgi birikimini oluşturmak ve yorumlayabilmek. | X | |||||
| 4 | Endüstri Ürünleri tasarımı disiplini dahilinde ürün, sistem veya süreç tasarlayabilecek yeterliliğe sahip olmak. | X | |||||
| 5 | Disiplinlerarası çalışabilmek | X | |||||
| 6 | Tasarım alanın kapsamına giren malzeme ve üretim yöntemleri ile ilgili bilgi donanımına sahip olmak ve uygulamaya geçirebilmek. | X | |||||
| 7 | Tasarım disiplini çerçevesinde iki ve üç boyutlu düşünebilme yetisini, görsel anlatımla ortaya koyabilmek. | X | |||||
| 8 | Endüstriyel tasarım alanıyla ilintili olan iletişim, işletme, hukuk, mühendislik, sosyoloji, antropoloji, fizik ve insan bilimleri v.b. disiplinlerin etkilerini anlama, yorumlama ve kullanma yetkinliğine ulaşmak. | X | |||||
| 9 | Tasarımda toplumsal sorumluluk ve etik bilincine sahip olmak | X | |||||
| 10 | Tasarım alanında gerekli olan güncel teknolojik bilgi birikimini oluşturmak ve kullanabilecek düzeye ulaşmak. | X | |||||
| 11 | Tasarım ve sanat alanlarında gerekli tarihsel bilgi birikimini oluşturmak ve yorumlayabilmek. | X | |||||
ENTAK Program Çıktılarından; PÇ5 ve PÇ12'yi karşılamaktadır.
AKTS İş Yükü Tablosu
| AKTS / İŞ YÜKÜ TABLOSU | |||
| Etkinlik | SAYISI |
Süresi (Saat) |
Toplam İş Yükü (Saat) |
| Ders Süresi (Sınav haftası dahildir: 14 x toplam ders saati) | 14 | 2 | 28 |
| Sınıf Dışı Ders Çalışma Süresi (Ön çalışma, pekiştirme) | 14 | 4 | 56 |
| Ara Sınav | 2 | 2 | 4 |
| Ödev | 1 | 4 | 4 |
| Final | 1 | 2 | 2 |
| Toplam İş Yükü | 94 | ||
| Toplam İş Yükü / 25 (s) | 3,76 | ||
| Dersin AKTS Kredisi | 4 | ||